pedagogika :: Przegląd tematu

Bernadeta

Wychowanie jest tym rodzajem działalności społecznej, który charakteryzuje się ogromną złożonością oraz różnorodnością. . Na takiej właśnie zasadzie wyróżniało się tradycyjne takie rodzaje wychowania, jak wychowanie umysłowe, moralne, estetyczne, fizyczne czy politechniczne. Wychowanie pojmujemy dzisiaj jako wprowadzenie jednostki w różne dziedziny życia społecznego i przygotowanie do samodzielnego funkcjonowania w obrębie danej sfery rzeczywistości . Możemy wyróżnić następujące podstawowe dziedziny wychowania:
- wychowanie przez naukę
- wychowanie przez pracę
- wychowanie przez sztukę
- wychowanie przez sport i wypoczynek
- wychowanie przez kolektyw
1. Wychowanie przez pracę.
Efektywność w zakresie wychowania przez pracę zależy, bowiem nie tyle od prostego faktu, czy wychowanek pracuje, ile od tego, w jaki sposób został do pracy wdrożony i jakie warunki są spełnione w samym procesie pracy. Pierwsza praca zawodowa jest pierwszą szkołą samodzielnego życia. Może ona uczyć poszanowania porządku dobrej organizacji pracy.
Wychowywanie przez pracę należy rozpatrywać w trzech aspektach: aktywizującym, uspołeczniającym i produkcyjnym.
Aktywizujący walor pracy polega głównie na działaniu. To poprzez działanie wychowanek może wypracować odpowiedni stosunek do świata, a także przekonanie, iż świat można zmienić.
„Aktywizujący walor pracy polega na tym, że jej efekty mogą być osiągane tylko przez działalność. Wdrożenie wychowanka do pracy może więc prowadzić do ukształtowania się trwałej postawy aktywności, a jednocześnie może wyzwalać u niego także tendencje twórcze.”
Uspołeczniający charakter pracy polega na wdrożeniu ucznia w szerszą zbiorowość ludzką, nabyciu umiejętności pracy w grupie, wnoszeniu własnego wkładu i umiejętności korzystania z dorobku grupy.
„Wychowanek pracujący w gromadzie odkrywa walory zbiorowego wysiłku oraz sprawnej organizacji i koordynacji działań, przekonuje się o potrzebie solidarności i dyscypliny we wspólnym działaniu.”
Niemniej ważny jest produkcyjny aspekt pracy, który kształtuje u wychowanka postawę szacunku do pracy i jej wytworów. Praca jest moralnym obowiązkiem każdej zdrowej jednostki w społeczeństwie.
„ Praca i pracowitość warunkują także cały proces wychowania w rodzinie właśnie z tej racji, że każdy staje się człowiekiem między innymi przez pracę, a owo stawanie się człowiekiem oznacza właśnie istotny cel całego procesu wychowania. Oczywiście, że wchodzą tutaj w grę poniekąd dwa znaczenia pracy: ta, która warunkuje życie i utrzymanie rodziny – i ta, poprzez którą urzeczywistniają się cele rodziny, zwłaszcza wychowanie; tym niemniej te dwa znaczenia pracy łączą się ze sobą i dopełniają w różnych punktach”.
Efekty wychowania przez pracę uzależnione są od przestrzegania szeregu zasad stosowanych w toku postępowania wychowawczego. Do najważniejszych z nich możemy zaliczyć:
- ukazywanie pracy jako najlepszego środka do realizacji celów osobistych i zbiorowych,
-wdrażanie do pracy przy uwzględnieniu poziomu uspołecznienia i motywacji osobistych,
-praca nie może być postrzegana jako kara,
-proces wdrażania do pracy winien być procesem ciągłym, przebiegającym stopniowo od realizacji celów indywidualnych do zbiorowych,
- w procesie pracy wychowawca uczestniczy jako współtowarzysz i członek zespołu.
Z linii rozwoju jednostki wynika, iż wychowanie przez pracę jest sprawą aktualną w każdym okresie życia człowieka. Stąd też w procesie wychowania przez pracę możemy mówić o:
• wychowaniu przez pracę w rodzinie.
• wychowaniu przez pracę w przedszkolu
• wychowaniu przez pracę w szkole
• wychowaniu przez pracę w placówkach opiekuńczo –wychowawczych
• wychowaniu przez pracę w organizacjach młodzieżowych.

1. Wychowanie przez pracę w rodzinie.
To w rodzinie rozwijają się pierwsze wyobrażenia o własnym miejscu w życiu, kształtują się podstawowe cechy charakteru, takie jak uczynność, obowiązkowość, poczucie godności albo przeciwnie: egoizm, lenistwo, wygodnictwo. Właśnie w rodzinie dziecko styka się po raz pierwszy z odróżnieniem dobra od zła, dowiaduje się, co jest pożyteczne, a co szkodliwe, jaka postawa godna jest pochwały, a jaka naganna. Ten proces przejmowania wzorów, zachowań, opinii i poglądów dokonuje się w okresie dzieciństwa poprzez naśladowanie rodziców i domowników. Ta identyfikacja dzieci z rodzicami staje się początkiem przyswajania sobie przez dziecko norm społecznych w ogóle.
2. Wychowanie przez pracę w przedszkolu.
Wychowanie przez pracę w przedszkolu jest uzupełnieniem wychowania rodzinnego.
Dziecko uczestnicząc w różnych pracach poznaje rzeczywistość, poszerza swój zasób wiedzy, tworzy swój własny system pojęciowy i zaspokaja dziecięcą ciekawość.
3. Wychowanie przez pracę w szkole ogólnokształcącej ( nauczanie początkowe i nauczanie systematyczne).
W okresie wczesnoszkolnym wychowanie przez pracę przejawia się właściwie w dwóch formach:
- przyswajaniu wiedzy o pracy człowieka,
- wdrażaniu dzieci w nurt pracy.
W tym okresie dzieci nabywają wiedzę o zawodach dominujących w najbliższym otoczeniu, a także poszerzają zasób wiadomości o zawodach najbardziej powszechnych.
W okresie wczesnoszkolnym dzieci wdrażane są do prac porządkowych i samoobsługowych.
4. Wychowanie przez pracę w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
Do podstawowych typów placówek opiekuńczo-wychowawczych zalicza się domy dziecka, internaty i świetlice.
Możliwości wychowania przez pracę w świetlicach szkolnych, klubach młodzieżowych są większe niż domach dziecka i internatach, szczególnie w zakresie prac twórczych.
5. Wychowanie przez pracę w organizacjach młodzieżowych.
Duże znaczenie w zakresie wychowania przez pracę mają organizacje młodzieżowe.
Praca w organizacjach młodzieżowych rodzi możliwości przeżycia ciekawej przygody, poznania interesujących przyjaciół, pomaga w samorealizacji.
Praca jest nieodłącznym elementem z życiu każdego człowieka, dlatego warto „nauczyć się „ mieć do niej pozytywny stosunek. Jest rzeczą jak najbardziej pożądaną by małe dzieci lubiły pomagać rodzicom, angażowały się w prace domowe, czerpały satysfakcję z dobrze wykonanego zadania, nauczyły się radości z odniesionego sukcesu.

Wychowanie przez sztukę.
Do niedawna było nazywane wychowaniem estetycznym. Ta dziedzina ma ogromne znaczenie w życiu każdej jednostki. Odnosi się ona bowiem nie tylko do relacji zachodzących między jednostką a innymi ludźmi, lecz także spełnia określone funkcje w stosunku do osobistego życia jednostki.
Wychowanie przez sztukę powinno służyć w szczególności do wynoszenia osobistego szczęścia z życia

1. Wyjaśnienie pojęć: sztuka, wychowanie, wychowanie przez sztukę.

Czym jest sztuka i jak zmieniał się jej zakres znaczeniowy?
Sztuka to podstawowy składnik kultury. „Jeden z zasadniczych sposobów uzewnętrzniania zdolności twórczych człowieka ,zespół świadomych działań ludzkich, w wyniku których powstaje przedmiot estetyczny (np. obraz, rzeźba, budowla, film, utwór sceniczny bądź muzyczny), określany mianem dzieła lub dzieła sztuki. Zakres znaczeniowy pojęcia sztuki zmieniał się w ciągu stuleci.
W starożytności był bardzo rozległy. Greckim słowem téchne (wywodzi się od niego współczesny termin "technika") i łacińskim ars (dało początek nazwom sztuki w większości języków europejskich) określano szeroko rozumianą umiejętność wykonywania rzeczy wg pewnych reguł estetycznych, a więc poza malarstwem czy rzeźbą także rzemiosło. Do sztuki zaliczano również aktywność poznawczą człowieka - filozofię, z której wówczas nie wyodrębniły się jeszcze nauki szczegółowe. Zastanawiano się także nad zagadnieniem piękna (np. Platon), nieodłącznie związanym później ze sztuką.
Wychowanie przez sztukę służy poznawaniu rzeczywistości oraz moralnemu wychowaniu człowieka.
„Termin wychowania przez sztukę został wprowadzony przez Herberta Reada, Mówiąc o wychowaniu przez sztukę, mamy na myśli zarówno jej znaczenie ogólne ponaddziedzinowe, jak też poszczególne dyscypliny artystyczne, nie zaś jedynie tzw. Sztuki piękne, czyli plastyczne. Przy tym za sztukę uznajemy zarówno wytwór (dzieło sztuki czy przedmiot artystyczny), jak i określoną aktywność, czynność ekspresyjną czy twórczą.
Wychowanie przez sztukę to wychowanie polegające na pobudzaniu i pielęgnowaniu twórczej aktywności wychowanków. W praktyce wychowania estetycznego dzieci i młodzieży, a także ludzi dorosłych, znajdują zwykle zastosowanie dwie różne metody.
„Pierwsza z nich polega na wychowaniu i kształceniu odbiorców sztuki, którzy umieliby w sposób wnikliwy i pogłębiony percypować, rozumieć i przeżywać utwory wielkich artystów (architektów, rzeźbiarzy, malarzy, muzyków, powieściopisarzy, poetów, autorów filmowych, itp.) i dzięki temu stali się zdolni odnosić się do sztuki z szacunkiem i miłością oraz z pragnieniem wnikliwego poznawania i przeżywania arcydzieł sztuki.
Druga z metod stosowanych w praktyce wychowania estetycznego jest całkiem inna. Polega ona bowiem na pobudzaniu, pielęgnowaniu i rozwijaniu twórczej aktywności wychowanków bądź samorodnej i swobodnej, bądź też przez nas inicjowanej, kierowanej i rozwijanej. Jak wiadomo już małe dzieci lubią śpiewać, tańczyć, opowiadać o prawdziwych lub zmyślonych zdarzeniach, odgrywać jakąś rolę we wspólnej zabawie o tematycznym wątku – a szczególnie lubią rysować malować.

SPOŁECZNE I INDYWIDUALNE FUNKCJE SZTUKI
1. Sztuka jako uwznioślanie życia
Ona czyni człowieka wrażliwym , szlachetnym, zdolnym do heroicznych czynów. Sztuka łączy ludzi bez względu na przynależność narodową czy rasową, a nawet polityczną

2. Udział sztuki w tworzeniu materialnego środowiska
Sztuka uczestniczy zatem, w sposób intensywny i swoisty, w kształtowaniu przedmiotowego i wizualnego, a także i akustycznego środowiska życia ludzi. Życie ludzkie upływa dziś przede wszystkim w kręgu tej sztucznej rzeczywistości, będącej przecież ludzkim wytworem.
3. Sztuka jako „namiastka” życia
Sztuka to kompensacja braków rzeczywistości, jest także narzędziem ucieczki w sferę bardziej szczęśliwej nierealności, która zapewnia zaspokojenie potrzeb duchowych i uczuciowych w sferze wyobraźni.
Sztuka, a najbardziej chyba sztuka filmowa, stanowiąc „pokarm dla wyobraźni’ fascynuje widza, który identyfikuje się i swoją własną sytuację życiową z problemami bohatera filmowego, z wydarzeniami, jakie ogląda. Odnajduje w ten sposób wzory życia, akceptowane bądź drogą projekcji, bądź drogą kompensacji i buduje swą własną, najczęściej daleką od rzeczywistych wymiarów „ideologię małego szczęścia”. Magia ekranu, fascynacja obrazem oglądanym na ekranie stwarza szansę przeżywania doświadczeń życiowych w sferze wyobraźni.”
4. Sztuka jako sposób życia
Przeżywanie kultury, przeżywanie sztuki jest aktem osobistym, niwelującym podział na twórców i odbiorców, jest po prostu doświadczeniem. W toku tego rodzaju doświadczenia przeobraża się sztuka, przeobraża się życie, wciąż od nowa intensyfikowane aktywnym działaniem wyobraźni. Spontaniczne aktywne uczestnictwo w sztuce daje początek nowym rodzajom sztuki.
II. CELE WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ

1. Wychowanie przez sztukę w kształtowaniu postawy „otwartego umysłu”

Jesteśmy przeświadczeni, że proces „otwierania” (mamy oczywiście na myśli otwieranie umysłu, a nie „duszy”) odbywa się właśnie w okresie młodzieńczym, że jest to proces ogólny o charakterze syntetycznym, związany zarówno z psychiczną, indywidualną, jak i zewnętrzną, obiektywną stroną życia człowieka, a także w jednakowym stopniu z przeżywaniem aktualności i z marzeniami o przyszłości. Sądzimy iż, „otwieranie umysłu” jest zjawiskiem zupełnie naturalnym, zachodzącym u wszystkich ludzi, ale że intensywność tego procesu może być bardzo różna, w znacznym stopniu uwarunkowana oddziaływaniem wychowawczym . Zagadnienie to nabiera szczególnej wagi w wychowaniu młodzieży, tak często przecież zahamowanej i nękanej różnorakimi konfliktami wewnętrznymi.
2. Przeżywanie sztuki
Trudno jest jednak mówić o przeżyciu estetycznym bez analizowania konkretnych bodźców, jakie je wywołują .Problematyka przeżywania sztuki nie ogranicza się jednak do nawet najszerzej rozumianych odbiorczych kontaktów człowieka za sztuką, jak to mogłoby wynikać z powyższego przeglądu stanowisk. Na szeroką skalę podjęto badania nad ekspresją muzyczno ruchową i dramatyczną. Okazało się, że jest ona sposobem uzewnętrznienia napięć i konfliktów, a więc umożliwia pozbycie się ich i osiągnięcie równowagi. . Interpretacja przeżycia sztuki jako doświadczenia nawiązuje do dwoistej koncepcji sztuki, którą są zarówno dzieła czy wytwory artystyczne, jak też działalność ekspresyjna lub twórcza, o charakterze osobistym, nieprofesjonalnym.
III. PROCESY WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ

„W przełożeniu na język codziennej praktyki szkolnej wychowanie estetyczne kojarzy się przede wszystkim z treściami przedmiotów zwanych przedmiotami artystycznymi, oraz z odpowiednimi częściami treści przedmiotowych w zakresie języka ojczystego i historii. Przedmioty artystyczne, w chwili obecnej zwane plastyką i muzyką, przeżywają znamienną ewolucję, której znaczenie jest ogólniejszej natury.
Uznanie, iż plastyka i muzyka spełniają ważną rolę w kształtowaniu osobowości i w przygotowaniu uczniów do świadomego i czynnego uczestnictwa w życiu kulturalnym, było zarazem określeniem nowego statusu tych przedmiotów, włączony w zintegrowany proces kształcenia, wymagających odpowiednio zaplanowanych treści programowych i pomocy naukowych, a także- właściwie kształconej kadry.
Wychowanie estetyczne nie ogranicza się jednak do integrowania sztuk podstawowych, czyli tradycyjnych przedmiotów nauczania. Faktem jest, iż w życiu dzieci i młodzieży bardzo istotne miejsce przypada przeżyciom przeżywanym wywoływanym przez zjawiska kultury masowej, zwłaszcza kino i telewizję. Liczba godzin spędzanych przed małym ekranem niepokojąco rośnie, a autorytet telewizyjnego widowiska z racji swej sugestywności i atrakcyjnej formy nierzadko przytłacza inne bardziej uświęcone autorytety.
Włączenie sztuki do procesów wychowania zintegrowanego otwiera liczne, nowe i ciekawe możliwości, dzięki którym obrazy artystyczne życia naszego kraju, w epokach minionych i współcześnie, postaci bohaterów, znaczące fakty historyczne mogą stać się treścią pasjonujących przeżyć estetycznych, a równocześnie inspiracją wzniosłych uczuć.
Wskazane przykłady potwierdzają, jak różnymi drogami przenikać może sztuka do sytuacji życia szkolnego, nawet wtedy, gdy mamy na myśli tylko realizację programów szkolnych i obowiązujące przedmioty nauczania. Ale sztuka w szkole- to przecież także zagadnienia wyglądu budynku szkolnego, wnętrz klasowych i samych uczniów, założone i bogate problemy „estetyki otoczenia”, które częściowo tylko mieszczą się w programie wychowania plastycznego.
Sztuka w szkole spełniać może szczególnie ważną rolę wychowawczą w chwilach odświętnych i uroczystych, jako przeżycie jednoczące uczniów, nauczycieli nawet i rodziców. Przykładem tego typu sytuacji są uroczystości szkolne, akademie, przedstawienia czy wystawy, kiedy zbiorowym wysiłkiem prezentowane są wspólne osiągnięcia artystyczne realizowane dla ważnego celu. Wychowanie estetyczne łączy się wówczas z wychowaniem uczuć społecznych, stanowiąc podstawę trwałej wspólnoty i więzi emocjonalnej.”
IV. ZASADY WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ
„Jakie są ogólne zasady wychowania?
Pierwszą jest zasada instancji obiektywnych. Zjawisko wychowania nie wyczerpuje się w stosunkach między wychowawcą a wychowankiem. W wychowaniu bierze udział trzeci partner. Jest nim społeczno- kulturowy świat obiektywny, ogólnoludzki i narodowy, w którym żyją i działają zarówno wychowawca, jak i wychowanek, świat, który wyznacza im obu określone zadania i dokonuje oceny ich działania. Wychowanek, okazując posłuszeństwo wychowawcy, okazuje je właściwie tej obiektywnej rzeczywistości. Sama istota wychowania polega właśnie na tym, iż jest ono pomocą udzielaną jednostce, aby dorastała do poziomu wymagań nowoczesnej cywilizacji, aby dorastała do poziomu wymagań nowoczesnej cywilizacji, aby dorastała do podejmowania i rozwiązywania zadań, które rozwój tej cywilizacji stawia przed ludźmi zwłaszcza w ich własnym kraju.
Drugą zasadą wychowania jest zasada aktywności wychowanka. Wychowanie nie jest wyłącznie działalnością wychowawcy. W procesie wychowania szczególnie ważna jest aktywność wychowanka, ponieważ tylko dzięki niej możliwe się staje głębsze i trwalsze przyswojenie wychowania. Bez takiej aktywności przyswojenie jest tylko pamięciowe i werbalne, powierzchowne i nieosobiste.
Zasady aktywności nie należy pojmować jednostronnie i formalistycznie jako samorodnego rozwoju działania kierowanego popędami jednostki, jak to głoszono w niektórych kierunkach tzw. nowego wychowania. Zasada aktywności powinna być rozumiana w powiązaniu z zasadą obiektywnych instancji, bo aktywność prawdziwie ludzka jest kształtowana zawsze przez świat społeczno- kulturowy, jest przejmowaniem i przekształcaniem jego treści, odpowiedzialnością za jego losy.
Trzecią zasada wychowania jest zasadą indywidualizacji. Wiąże się ona ściśle z zasadą poprzednią, ale nie jest jej powtórzeniem. Akcentując potrzebę aktywności ukazujemy równocześnie konieczność uwzględniania indywidualnych właściwości wychowanka. Nie oznacza to wcale uznawania tezy, iż zdolności i upodobania stanowią wrodzone i niezmienne cechy osobowości; oznacza dyrektywę rozbudzania i rozwijania indywidualnych zamiłowań i uzdolnień. Człowiek, w którym wychowanie nie rozbudziło takich właściwości, nie jest w pełni wychowanym człowiekiem.
Czwartą zasadą wychowania jest zasada organizowania zespołu i środowiska wychowawczego. wychowawca może oddziaływać na wychowanka za pośrednictwem odpowiednio zorganizowanego zespołu rówieśników oraz za pośrednictwem odpowiednio zorganizowanego środowiska wychowawczego i że takie oddziaływanie wychowawcy może być niejednokrotnie bardziej skuteczne niż oddziaływanie bezpośrednie. Dziś jesteśmy przekonani, iż ważną dyrektywą dla pracy wychowawczej jest właśnie to, by organizować zespół rówieśniczy jako środowisko, w którym poszczególne jednostki znajdowałyby teren życia, działania i odpowiedzialności, jak również to, aby organizować takie warunki, środki i możliwości działania w otoczeniu wychowanków, aby ułatwiały im rozwój w pożądanym kierunku.
Wreszcie, jako ostatnią zasadę wychowania wymienimy postawę wychowawczą. Postawa wychowawcza powinna być taka, aby uczucia sympatii i życzliwości w stosunku do wychowanków splatały się w niej z surowością i konsekwencją wymagań. Ważnym składnikiem postawy wychowawczej jest umiejętność zdawania sobie sprawy z doznań wychowanka, umiejętność „wczuwania się” w jego psychikę i trafnego przewidywania jego reakcji; ważne jest również, aby postawa wychowawcza nauczyciela zyskiwała mu u wychowanków szacunek i zaufanie oraz autorytet.”
VI. ETAPY WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ
Realizacja tego wychowania wymaga specyficznego podejścia zwłaszcza w doborze konkretnych wartości, właściwym utrafieniu w zainteresowania i potrzeby młodzieży, co nie zawsze zgodne jest z tradycyjnym tokiem historycznego przekazu wiadomości. Problem zasadniczy polega na stwarzaniu autentycznych przeżyć i doświadczeń estetycznych, a nie tylko na informowaniu o rozwoju sztuki, jakkolwiek pewna ilość informacji również powinna być przekazywana. Wychowanie estetyczne wymaga rozwiązań praktycznych odrębnych niż pozostałe treści programu szkolnego.
Wychowanie estetyczne w sensie szerszym ukazane jest na tle swoistości potrzeb uczuciowych i wyobrażeniowych współczesnego człowieka , szczególnych możliwości, jakie daje sztuka w ich zaspokajaniu. W świetle tych potrzeb określa profesor Suchodolski swoistość poznawczej roli sztuki. W dziełach literatury, malarstwa, teatru ukazane są wielkie obrazy dawnej i współczesnej, bliskiej i dalekiej rzeczywistości społecznej, dokonuje się wielkie porozumienie ludzi. Ale „sztuka pokazuje nie tylko różnorodność życia i jedność prawdziwych, humanistycznych treści, pokazuje równocześnie to, co nazwano „dolą człowieka”, pokazuje po prostu drugiego człowieka w perspektywie nas samych, pokazuje go jako tożsamego z nami , chociaż tak różnego od nas. Poznanie obejmuje zatem równocześnie rzeczywistość zewnętrzną i rzeczywistość wewnętrzną, ludzką. Swoistość tego poznania uwarunkowana jest charakterem estetycznej percepcji. Tylko dzięki sztuce możliwe jest widzenie w sposób ostry i konkretny przez nawiązanie uczuciowego kontaktu z postrzeganą rzeczywistością, tylko sztuka inspiruje poznanie, będące zarazem przekształceniem i wzbogaceniem poznającego człowieka. Wiedza, jaką daje sztuka, jest wiedzą konkretną i obrazową, a zarazem wiedzą uwewnętrznioną, pewną formą ludzkiej egzystencji. Sztuka bowiem stwarza w świecie rzeczywistym rzeczywistość odrębną, „ludzki świat kształtów i barw, dźwięków i słów, zdarzeń i problemów, przeżyć i wzruszeń, doznań osobistych i wspólnych”. Stanowi on nie tylko postawę pełniejszego i bardziej osobistego poznania, ale i źródło kompensacji i braków świata rzeczywistego.”

Wychowanie przez sztukę.
Do niedawna było nazywane wychowaniem estetycznym. Ta dziedzina ma ogromne znaczenie w życiu każdej jednostki. Odnosi się ona bowiem nie tylko do relacji zachodzących między jednostką a innymi ludźmi, lecz także spełnia określone funkcje w stosunku do osobistego życia jednostki.
Wychowanie przez sztukę powinno służyć w szczególności do wynoszenia osobistego szczęścia z życia

1. Wyjaśnienie pojęć: sztuka, wychowanie, wychowanie przez sztukę.

Czym jest sztuka i jak zmieniał się jej zakres znaczeniowy?
Sztuka to podstawowy składnik kultury. „Jeden z zasadniczych sposobów uzewnętrzniania zdolności twórczych człowieka ,zespół świadomych działań ludzkich, w wyniku których powstaje przedmiot estetyczny (np. obraz, rzeźba, budowla, film, utwór sceniczny bądź muzyczny), określany mianem dzieła lub dzieła sztuki. Zakres znaczeniowy pojęcia sztuki zmieniał się w ciągu stuleci.
W starożytności był bardzo rozległy. Greckim słowem téchne (wywodzi się od niego współczesny termin "technika") i łacińskim ars (dało początek nazwom sztuki w większości języków europejskich) określano szeroko rozumianą umiejętność wykonywania rzeczy wg pewnych reguł estetycznych, a więc poza malarstwem czy rzeźbą także rzemiosło. Do sztuki zaliczano również aktywność poznawczą człowieka - filozofię, z której wówczas nie wyodrębniły się jeszcze nauki szczegółowe. Zastanawiano się także nad zagadnieniem piękna (np. Platon), nieodłącznie związanym później ze sztuką.
Wychowanie przez sztukę służy poznawaniu rzeczywistości oraz moralnemu wychowaniu człowieka.
„Termin wychowania przez sztukę został wprowadzony przez Herberta Reada, Mówiąc o wychowaniu przez sztukę, mamy na myśli zarówno jej znaczenie ogólne ponaddziejowe, jak też poszczególne dyscypliny artystyczne, nie zaś jedynie tzw. Sztuki piękne, czyli plastyczne. Przy tym za sztukę uznajemy zarówno wytwór (dzieło sztuki czy przedmiot artystyczny), jak i określoną aktywność, czynność ekspresyjną czy twórczą.
Jest środkiem wychowania, ponieważ kształtuje postawy człowieka, ale jest równocześnie środkiem nauczania, ponieważ wzbogaca zasób wiedzy i mechanizmy poznawcze; Sztuka sprzyja przełamywaniu bariery oddzielającej szkołę od życia kulturalnego, stwarza nowe sytuacje wychowawcze o charakterze swobodnym i otwartym.
Wychowanie przez sztukę to wychowanie polegające na pobudzaniu i pielęgnowaniu twórczej aktywności wychowanków. W praktyce wychowania estetycznego dzieci i młodzieży, a także ludzi dorosłych, znajdują zwykle zastosowanie dwie różne metody.
„Pierwsza z nich polega na wychowaniu i kształceniu odbiorców sztuki, którzy umieliby w sposób wnikliwy i pogłębiony percypować, rozumieć i przeżywać utwory wielkich artystów (architektów, rzeźbiarzy, malarzy, muzyków, powieściopisarzy, poetów, autorów filmowych, itp.) i dzięki temu stali się zdolni odnosić się do sztuki z szacunkiem i miłością oraz z pragnieniem wnikliwego poznawania i przeżywania arcydzieł sztuki.
Druga z metod stosowanych w praktyce wychowania estetycznego jest całkiem inna. Polega ona bowiem na pobudzaniu, pielęgnowaniu i rozwijaniu twórczej aktywności wychowanków bądź samorodnej i swobodnej, bądź też przez nas inicjowanej, kierowanej i rozwijanej. Jak wiadomo już małe dzieci lubią śpiewać, tańczyć, opowiadać o prawdziwych lub zmyślonych zdarzeniach, odgrywać jakąś rolę we wspólnej zabawie o tematycznym wątku – a szczególnie lubią rysować malować.
SPOŁECZNE I INDYWIDUALNE FUNKCJE SZTUKI
1. Sztuka jako uwznioślanie życia

2. Udział sztuki w tworzeniu materialnego środowiska

3.Sztuka jako „namiastka” życia
4. Sztuka jako sposób życia
II. CELE WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ

1. Wychowanie przez sztukę w kształtowaniu postawy „otwartego umysłu”

2. Przeżywanie sztuki

III. PROCESY WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ

Przedmioty artystyczne, w chwili obecnej zwane wychowaniem plastycznym i wychowaniem muzycznym, a w przyszłości zapewne plastyką i muzyką, przeżywają znamienną ewolucję, której znaczenie jest ogólniejszej natury.
Uznanie, iż plastyka i muzyka spełniają ważną rolę w kształtowaniu osobowości i w przygotowaniu uczniów do świadomego i czynnego uczestnictwa w życiu kulturalnym, było zarazem określeniem nowego statusu tych przedmiotów, włączony w zintegrowany proces kształcenia, wymagających odpowiednio zaplanowanych treści programowych i pomocy naukowych, a także- właściwie kształconej kadry.
Nauczyciel wychowania muzycznego uzyskał swoisty i nowatorski podręcznik, jakim jest wzorowa antologia podstawowych utworów muzycznych, płytoteka, uzupełniona szczegółowymi przewodnikami metodycznymi.
Liczba godzin spędzanych przed małym ekranem niepokojąco rośnie, a autorytet telewizyjnego widowiska z racji swej sugestywności i atrakcyjnej formy nierzadko przytłacza inne bardziej uświęcone autorytety.
Kształcenie kulturalne wymaga ścisłego współdziałania różnych nauczycieli specjalistów, pozostaje sprawą inicjatywy osób reprezentujących różne przedmioty nauczania.
Włączenie sztuki do procesów wychowania zintegrowanego otwiera liczne, nowe i ciekawe możliwości, dzięki którym obrazy artystyczne życia naszego kraju, w epokach minionych i współcześnie, postaci bohaterów, znaczące fakty historyczne mogą stać się treścią pasjonujących przeżyć estetycznych, a równocześnie inspiracją wzniosłych uczuć.
Wskazane przykłady potwierdzają, jak różnymi drogami przenikać może sztuka do sytuacji życia szkolnego, nawet wtedy, gdy mamy na myśli tylko realizację programów szkolnych i obowiązujące przedmioty nauczania. Ale sztuka w szkole- to przecież także zagadnienia wyglądu budynku szkolnego, wnętrz klasowych i samych uczniów, założone i bogate problemy „estetyki otoczenia”, które częściowo tylko mieszczą się w programie wychowania plastycznego.
Sztuka w szkole spełniać może szczególnie ważną rolę wychowawczą w chwilach odświętnych i uroczystych, jako przeżycie jednoczące uczniów, nauczycieli nawet i rodziców. Przykładem tego typu sytuacji są uroczystości szkolne, akademie, przedstawienia czy wystawy, kiedy zbiorowym wysiłkiem prezentowane są wspólne osiągnięcia artystyczne realizowane dla ważnego celu. Wychowanie estetyczne łączy się wówczas z wychowaniem uczuć społecznych, stanowiąc podstawę trwałej wspólnoty i więzi emocjonalnej.”
IV. ZASADY WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ
„Jakie są ogólne zasady wychowania?
Pierwszą jest zasada instancji obiektywnych.
Drugą zasadą wychowania jest zasada aktywności wychowanka.
Trzecią zasada wychowania jest zasadą indywidualizacji.
Czwartą zasadą wychowania jest zasada organizowania zespołu i środowiska wychowawczego
Wreszcie, jako ostatnią zasadę wychowania wymienimy postawę wychowawczą.
VI. ETAPY WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ
„ Wychowanie estetyczne w sensie węższym- jako kształcenie estetycznej kultury czy estetycznego smaku- wiąże profesor Suchodolski przede wszystkim z koniecznością wczesnego i systematycznego wprowadzania dzieci i młodzieży w krąg wartości artystycznych, czyli wskazuje tym samym na podstawowe obowiązki szkoły w tym zakresie.
Realizacja tego wychowania wymaga specyficznego podejścia zwłaszcza w doborze konkretnych wartości, właściwym utrafieniu w zainteresowania i potrzeby młodzieży, co nie zawsze zgodne jest z tradycyjnym tokiem historycznego przekazu wiadomości. Problem zasadniczy polega na stwarzaniu autentycznych przeżyć i doświadczeń estetycznych, a nie tylko na informowaniu o rozwoju sztuki, jakkolwiek pewna ilość informacji również powinna być przekazywana. Wychowanie estetyczne wymaga rozwiązań praktycznych odrębnych niż pozostałe treści programu szkolnego.
Wychowanie estetyczne w sensie szerszym ukazane jest na tle swoistości potrzeb uczuciowych i wyobrażeniowych współczesnego człowieka , szczególnych możliwości, jakie daje sztuka w ich zaspokajaniu. W dziełach literatury, malarstwa, teatru ukazane są wielkie obrazy dawnej i współczesnej, bliskiej i dalekiej rzeczywistości społecznej, dokonuje się wielkie porozumienie ludzi. Ale „sztuka pokazuje nie tylko różnorodność życia i jedność prawdziwych, humanistycznych treści, pokazuje równocześnie to, co nazwano „dolą człowieka”, pokazuje po prostu drugiego człowieka w perspektywie nas samych, pokazuje go jako tożsamego z nami , chociaż tak różnego od nas. Poznanie obejmuje zatem równocześnie rzeczywistość zewnętrzną i rzeczywistość wewnętrzną, ludzką. Swoistość tego poznania uwarunkowana jest charakterem estetycznej percepcji. Tylko dzięki sztuce możliwe jest widzenie w sposób ostry i konkretny przez nawiązanie uczuciowego kontaktu z postrzeganą rzeczywistością, tylko sztuka inspiruje poznanie, będące zarazem przekształceniem i wzbogaceniem poznającego człowieka. Wiedza, jaką daje sztuka, jest wiedzą konkretną i obrazową, a zarazem wiedzą uwewnętrznioną, pewną formą ludzkiej egzystencji. Sztuka bowiem stwarza w świecie rzeczywistym rzeczywistość odrębną, „ludzki świat kształtów i barw, dźwięków i słów, zdarzeń i problemów, przeżyć i wzruszeń, doznań osobistych i wspólnych”. Stanowi on nie tylko postawę pełniejszego i bardziej osobistego poznania, ale i źródło kompensacji i braków świata rzeczywistego.” Laughing