pedagogika

klex44

Proces wychowania

Przez proces wychowania rozumiemy ciąg działań wychowawczych podejmowanych indywidualnie lub zbiorowo dla wywołania zamierzonej przemiany osobowości wychowanków w kolejności dostosowanej do przebiegu przemiany.

Dane działania wychowawcze mogą być rozpatrywane jako proces tylko ze względu na jakiś złożony ciąg przemian osobowościowych.
Brak tych założeń uniemożliwia uczestnictwo potencjalnych wychowawców w procesie wychowania i ocenę udziału poszczególnych działań w tym procesie.

Nie można przeprowadzić procesu wychowania bez przemian osobowościowych.

Każdy założony proces wychowania ma swój idealny model, którego zastosowanie zapewniłoby wywołanie optymalnego przebiegu zamierzonych przeobrażeń osobowości.

Model procesu wychowania i jego realizacja jest czymś dowolnym.
Są one podyktowane przez strukturę zmian, jakie mają się dokonać w osobowości wychowanka i przebiegają w sposób zgodny z prawidłowościami wyznaczającymi:
- dynamikę
- funkcjonowanie
- rozwój osobowości

Czynności wychowawcze są zawsze rozłożone w czasie.

Proces działania jest zawsze podyktowany prawidłowościami procesu przemian, jakie te działania mają wywołać – jest to REGUŁA PRAKSEOLOGICZNA.

Struktura wychowawczego działania jest zawsze podporządkowana strukturze zamian, jakie zachodzą w osobowości jednostki na drodze od stanu wyjściowego(Sw) do zamierzonego (Sz).

Jeżeli osobowość wychowanka pod jakimś względem znajduje się w stanie wyjściowym (Sw) zaś przyjmujemy pożądany końcowy stan zamierzony(Sz) musimy założyć, że jest taki optymalny ciąg stanów pośredniczących (Sp), które składają się na PROCES PRZEMIAN OSOBOWOŚCIOWYCH od (Sw) do (Sz).

Można go przedstawić następująco:

Sw →Sp1→Sp2→Sp3..... →Sz

Wywołanie przebiegu i doprowadzenie go do końca zamierzonego procesu wymaga znalezienia działań wychowawczych, które spowodują pojawienie się kolejnych stanów pośrednich.

Można to przedstawić na schemacie:
Sw → Sp1 → Sp2 → Sp3 → Spn → Sz
↓ ↓ ↓ ↓
Dw1 Dw2 Dw3 Dw4
Działania wychowawcze tworzą ciąg, którego struktura jest wtórna w stosunku do początku przemian osobowościowych, wyznaczonych kolejnością następowania stanów pośrednich.

W takim samym stopniu jak stany te nie mogą zmieniać swej kolejności, także działania wychowawcze musza je zachować.

Procesy wychowania, są zawsze konsekwencją struktury zamierzonych procesów osobowościowych i zmierzają do zmian w obrębie pojedynczych ludzkich osobowości.

Sytuacje wychowawcze jako składowe elementy procesów wychowania.

Sytuacja wychowawcza – to układ warunków towarzyszących interakcji wychowawczej, który wśród różnych form możliwej aktywności wychowanka obejmuje także formy objęte złożonymi celami operacyjnymi.

Proces wychowania należy rozumieć jako ćwiczenie jednostki w skierowaniu własnej aktywności (zewnętrznej lub wewnętrznej) ku pożądanym celom i w społecznie akceptowanych formach.
Oznacza to ĆWICZENIE W DOKONYWANIU WARTOŚCIOWYCH WYBORÓW.

Wśród sytuacji wyboru, przed jakim zostaje postawiony wychowanek, muszą znaleźć się zachowania, które pokrywają się z celami operacyjnymi.

Schemat sytuacji wychowawczych.

Sytuacja ta występuje wtedy, gdy wychowanek w toku interakcji, bezpośredniej lub pośredniej, z wychowawcą zostaje umieszczony w układzie warunków zewnętrznych w którym ma wzór zachowań wewnętrznych lub wewnętrznych, a przynajmniej jedna z nich pokrywa się z celem operacyjnym.

Możliwości wyboru

>Możliwość wyboru
zachowania → Z1
P↔W→ → Z2
→ Z3
>interakcja → Zn
wychowawcza

W- wychowanek
P - wychowawca
Z1,2...- możliwe zachowania

Dyspozycja osobowościowa jest utrwalonym w jednostce formą aktywności
– zewnętrznej lub wewnętrznej.

Poszczególne dyspozycje jako stany finalne osobowości kształtują się na przestrzeni całych procesów wychowania. Ich realizacja dokonuje się przez osiąganie szeregu stanów pośrednich, czyli różnych form aktywności wychowanków.

Chodzi tutaj o sprowadzenie celu etapowego, stopniowego, przed procesem wychowania, do pewnego ciągu celów operacyjnych- szczegółowym.
Realizacja tego celu dokonuje się przez stopniowe osiąganie celów pośrednich.

Sw→Co1→Co2→Co4→Ce

Sw – stan wyjściowy; Co –cel operacyjny; Ce –cel etapowy
Stan wyjściowy osobowości zostaje stopniowo wzbogacany przez realizacje celów operacyjnych, doprowadzając do osiągnięcia, finalnego dla danego procesu, celu etapowego.

Każda interakcja między wychowawcą i wychowankiem, zachodzi w określonym układzie warunków zewnętrznych. Są one wyznaczone przez:
- miejsce czas, w którym zachodzi dana interakcja
- osoby w niej współuczestniczące i stosunki zachodzące miedzy nimi
- otoczenie materialne, w którym działania te występują

Całokształt tych warunków składa się na SYTUACJĘ WYCHOWAWCZĄ

Struktura procesu wychowania.

Struktura procesu wychowania, to kolejność następowania po sobie składowych sytuacji wychowawczych, odpowiadających ustalonej kolejności realizacji wszystkich celów operacyjnych

Wdrożenie wychowanka do aktywności ujętej w celach operacyjnych dokonuje się przez wprowadzenie go w odpowiednie ku temu sytuacje wychowawcze, a następnie symulowanie tej aktywności przez operowanie układami kar i nagród

Reguły struktury procesów wychowania, jakie ma do spełnienia wychowawca to:

1) Wdrażanie wychowanków do pożądanych form aktywności zarówno zewnętrznej (działanie) jak i wewnętrznej (myślenie i przezywanie).

W działaniu wychowawcy można wyróżnić Czynności składające się na wdrażanie wychowanków do konstruktywnego działania:
• Wychowawca ustala, o jakie motywy wychowanków będzie dokonywał wdrażania ich do określonej asertywności.
• Dąży do rozbudzenia motywów przez uatrakcyjnianie zawartych w nim celów(zdobywanie wyróżnień).
• Dąży do przeżycia problemu: pobudzenia nowych motywacji u wychowanka, jednocześnie dbając o to, żeby nie wywoływać uczuć agresji w stosunku do jego osoby
• Orientuje wychowanka, jakiego rodzaju aktywność powinien podjąć, aby rozwiązać własne problemy – dostarcza wzorów działania.
• Stosuje środki zachęty, w celu skłonienia wychowanka do podjęcia aktywności oraz zapewnienia mu pierwszych sukcesów.

2)Rozwijanie i utrwalanie dyspozycji do pożądanej aktywności.

Jest procesem rozciągniętym w czasie i obejmuje cały ciąg procesów wychowania.

Czynności składające się na rozwijanie i utrwalanie tych dyspozycji to:

• Wychowawca organizuje system bodźców skłaniających dziecko do aktywności
• Zapewnia wychowankom pozytywne następstwa przejawianych przez nich zachowań, rozwija system kontroli, eliminuje zachowania niepożądane.
• Wprowadza stopniowo coraz wyższe wymagania – w ten sposób pobudza wychowanków do aktywności.
• Wychowawca dąży do utrzymania pożądanej aktywności o trwałym charakterze.

3)Uświadomienie wychowankom znaczenia, celów i zasad aktywności

Jest ono niezbędne, jeśli wychowanek ma przenosić wychowania, wyuczone z jednych do następnych. Powinien on zrozumieć sens swoich obowiązków obowiązków potrzebę ich przestrzegania. Zabiegi wychowawcze muszą brać pod uwagę poziom rozwojowy, na jakim się on znajduje.

4)Przyswajanie ocen i przekonań.

Podstawowym momentem w kształtowaniu ocen i przekonań jest pobudzenie wychowanka do wyrażenia własnych sądów na tematy konkretne lub ogólne.

Aby osądzić daną sytuacje wychowanek musi:

 Mieć świadomość określonych reguł postępowania
 Dysponować umiejętnością przewidywania następstw
 Danych czynów
 Posiadać wiedzę na dany temat
 Żywić określone uczucia

Proces wychowania musi być tak zorganizowany, aby równolegle do wzbogacenia doświadczeń wychowanka, następowało wdrażanie go w wyrażanie własnych sądów.

Początkowo, powinny one odnosić się do konkretnych sytuacji, w których znalazł się wychowanek, a z czasem do sytuacji, wyobrażonych odległych tj. film, literatura, teatr.

5)Przyswajanie wychowankom wiedzy i rozumienia dotyczących następstw działania.

Wiedza społeczna jest niezbędna do świadomego podjęcia decyzji w dowolnej sprawie i do wydawania odpowiedzialnych sądów.

Wychowanek powinien znać i rozumieć motywy i mechanizmy zachowania się ludzi, wiedzieć, do jakich następstw mogą doprowadzić i w jaki sposób następstwa te wartościować.

Wiedza ta powinna być coraz bardziej rozległa, złożona i ogólna, w miarę jak rozszerzają się sytuacje, w których dziecko działa i rozwiązuje coraz bardziej złożone problemy.

Uwarunkowanie przebiegu i efektywności wychowania.

Przebieg oraz efektywność procesów wychowania, uzależnione są od szeregu czynników.

Istotą wychowania nie jest sama aktywizacja wychowanków w pożądanych działaniach, ale stworzenie takich warunków, w których działania te mogłyby utrwalać się i przekształcać w pożądane postawy.

Wdrażanie wychowanka do konstruktywnych zachowań, należy rozpocząć od odwołania się do tych motywów, które on aktualnie pozsiada lub wzbudzania tych motywów, do których przeżycia jest on aktualnie zdolny.

W procesie wdrażania wychowanka do przestrzegania określonych norm postępowania należy starać się o to, aby zachowania zalecane były atrakcyjne, z punktu widzenia jego dostatecznie silnych i istotnych motywów.

Proces wychowania powinien polegać na stopniowym wprowadzaniu wychowanków do działania, w jak najbardziej złożonych sytuacjach, ściśle związanych z aktualnymi problemami życia społecznego.

Wszelkie działania werbalne w procesie wychowania, muszą dokładnie nawiązywać do motywacji wychowanka, albo konkretnych sytuacji, doświadczeń, oraz przeżyć, które towarzyszą jego aktualnemu działaniu.

Wychowawcza wdrażający wychowanków do właściwego zachowania i przyswajający im pożądane przekonania musi występować wobec nich jako osoba ogólnie życzliwa i wyrozumiała dla ich dążeń, zaś unikać wywołania swoją osobą uczuć zagrożenia.

Łatwiej jest wpłynąć na wychowanka wychowawcy, który odgrywa pozytywną role w realizacji jego dążeń niż wychowawcy, który odnosi się do nich niechętnie, nawet wrogo.

Planowanie, wyniki i kontrola procesów wychowania.

Wychowanie może polegać na wdrażaniu wychowanków do pożądanych form aktywności w sytuacjach powstających spontanicznie. Nie zachodzi wówczas żadna możliwość przewidywania działań wychowawczych a więc także planowania. Ten rodzaj działalności wychowawczej nazywamy: WYCHOWANIEM REAKTYWNYM.
Wychowanie może także dążyć w sposób świadomy do wywołania określonych sytuacji, aby podjąć w nich zabiegi zmierzające do wdrożenia wychowankowi pożądanych form aktywności. Ten rodzaj wychowani nazywamy AKTYWNYM.
Jest ono możliwe do zaplanowania, bowiem sytuacje wychowawcze, nie występują w nim przypadkowo, lecz są w sposób zamierzony zaaranżowane.

Wychowawca nie może przewidzieć konkretnych sytuacji wychowawczych ale może i powinien planować określone typy takich sytuacji.
Np. sytuacje, w których wychowankowie będą pracowali lub w których zajdzie konieczność podziału zadań. Mówimy wówczas formach zachowania.

Planowanie procesów wychowania polega zawsze na, przewidywaniu zastosowania określonych form zachowania, czyli powstawania określonego rodzaju sytuacji wychowawczych.
Wprowadzając wychowanka w odpowiednie sytuacje, wychowawca może podjąć działania zmierzające kierunku skłonienia go do wyboru pożądanej formy aktywności.
Takie sposoby stymulowania wychowanka do określonego działania, w danej sytuacji wychowawczej nazywamy METODAMI WYCHOWANIA.

Zaplanowanie procesu wychowania musi się zacząć od wyszczególnienia tych celów, które chcemy realizować i wokół których będą się skupiać wszystkie sytuacje wychowawcze, składające się na organizowany proces wychowania.

Wychowawca organizujący proces wychowania, planuje go nie w kategoriach teoretycznych, ale w praktycznych, co umożliwia jego systematyczna realizacje. W planie pracy, jaki sporządza, nie przewiduje, ogólnych form wychowania, lecz posługuje się określonymi kategoriami.

Dobrze obmyślony plan pracy wychowawczej powinien przewidywać:
1. Etapowe cele wychowawcze.
2. Ogólne cele operacyjne, a więc wyszczególnienie rodzaju zadań, lub działań do których należy wdrożyć wychowanków.
3. Zadania wychowawcze, obejmujące określone formy wychowania.
4. Terminy realizacji zadań.
5. Osoby wykonawców odpowiedzialnych za realizacje poszczególnych zadań.

Planowanie procesu wychowania poprzedza i umożliwia przygotowanie wszystkich niezbędnych warunków do jego realizacji.

Świadome zabiegi wychowawcze nie mogą ograniczać się wyłącznie do sytuacji wynikających z działań zaplanowanych, lecz muszą obejmować także sytuacje występujące spontanicznie.

Planowanie procesów wychowania umożliwia określenie ich rzeczywistych wyników, a więc, co za tym idzie, kontrolę ich przebiegu i skuteczności.

Przystępując do formułowania celów wychowania, a więc wyników jakie zamierza się osiągnąć, konieczne jest ustalenie stanu wyjściowego.
Oznacza to zdanie sobie sprawy z tego, jaki poziom rozwoju pod pewnym względem wychowankowie osiągnęli, oraz jakie w tym rozwoju przejawiają braki.

Kontrola efektywności procesów wychowania jest dość trudna ponieważ wyniki wychowania pojawiają się z opóźnieniem i są trudno uchwytne w sposób zobiektywizowany.

Sposoby kontroli procesów wychowawczych:

1. Analiza czynności podjętych w ramach danego procesu – należy ustalić czy został on prawidłowo zrealizowany, czy wykonano zaplanowane czynności.
2. Ustaleni czy zachodzą pożądane zmiany w zachowaniach wychowanków. Sposób ich reagowania na poszczególne oddziaływania wychowawcze, może powiedzieć bardzo dużo o skuteczności realizowanego programu

klex44

PS : wiolce tez Smile